دیوار سبز

دیوار سبز یا گرین وال که با نام دیوار زنده یا باغ عمودی نیز شناخته می‌شود، دیواری است که به صورت جزئی یا کامل با گیاهان پوشانده شده است. این نوع دیوار به منظور حمایت از رشد گیاهان به صورت عمودی در سطوح خارجی و داخلی ساختمان‌ها یا سازه‌های دیگر طراحی شده است. دیوارهای سبز در اندازه و پیچیدگی‌های مختلف وجود دارند و در محیط‌های متنوعی از جمله ساختمان‌های مسکونی، اداری، فضاهای عمومی و حتی فضاهای داخلی یافت می‌شوند. این دیوارها به ویژه در مناطق شهری که فضای سبز محدود است، مورد توجه زیادی قرار گرفته‌اند، زیرا این امکان را فراهم می‌کنند که فضای سبز به شکلی کاملا جذاب و بدون اشغال زمین به محیط اضافه شود. به طور کلی، دیوارهای سبز نقش مهمی در ورود طبیعت به محیط‌های شهری و ایجاد فواید زیست محیطی، زیبایی شناختی، اقتصادی و اجتماعی ایفا می‌کنند.

ویژگی‌های دیوار سبز

 برای ایجاد یک دیوار سبز جذاب و کاربردی باید به چند ویژگی کلیدی توجه داشت:

۱. یکپارچگی سازه: دیوار سبز باید ساختار قوی و مهندسی شده داشته باشد تا قادر به تحمل وزن گیاهان، خاک یا محیط رشد و سیستم آبیاری باشد. اتصال ایمن به ساختمان یا سازه اصلی نیز حائز اهمیت است.

۲. تعادل و تناسب با محیط اطراف: دیوار سبز باید طوری طراحی شود تا با محیط اطراف خود هماهنگ باشد و ترکیبی هماهنگ و زیبا از نظر ظاهری ایجاد کند.

۳. محیط رشد مناسب: برای حفظ سلامت گیاهان، محیط رشد باید دارای زهکشی مناسب و مواد مغذی کافی باشد.

۴. گیاهان مناسب: انتخاب گیاهان مناسب برای جذابیت یک دیوار سبز یا گرین وال بسیار مهم است. گیاهان باید بر اساس شرایط نور، دما، رطوبت و توانایی رشد در محیط‌های عمودی انتخاب شوند. انواع مختلفی از گیاهان با رنگ‌ها و بافت‌های متنوع می‌توانند برای زیبایی دیوار سبز استفاده شوند.

۵. سیستم‌ آبیاری: سیستم آبیاری کارآمد برای حفظ رطوبت مناسب و تامین آب گیاهان ضروری است. بسته به مقیاس و پیچیدگی دیوار سبز سیستم آبیاری می‌تواند به صورت آبیاری قطره‌ای و هیدروپونیک باشد.

۶. سیستم زهکشی: سیستم زهکشی مناسب به منظور جلوگیری از تجمع آب و حفظ ساختار دیوار بسیار ضروری است. سیستم‌های زهکشی آب اضافی را از دیوار خارج کرده و به حفظ سلامت ریشه گیاه کمک می‌کنند.

۷. روشنایی: تأمین نور کافی برای گیاهان در دیوارهای سبز داخلی یا در مناطق با نور محدود بسیار مهم است. استفاده از چراغ‌های رشد LED می‌تواند برای تامین نور مورد نیاز برای فتوسنتز و رشد گیاهان مفید باشد.

۸. نورپردازی: نورپردازی مناسب می‌تواند جزئیات و رنگ‌های گیاهان را برجسته کرده و جذابیت چشمگیری ایجاد کند.

۹. دسترسی تعمیر و نگهداری: طراحی دیوار سبز (گرین وال) باید به گونه‌ای باشد تا دسترسی آسان به فعالیت‌های نگهداری گیاهان، مثل هرس، آبیاری و مراقبت‌های روزانه را فراهم کند. بهره‌گیری از سکوها یا راهروها می‌تواند در این مورد مفید باشد.

۱۰. زیبایی شناسی: طراحی دیوار سبز باید جذابیت بصری داشته باشد و ترکیبی زیبا از نظر زیبایی شناختی ایجاد کند.

۱۱. برنامه نگهداری طولانی مدت: نظارت دقیق و مراقبت‌های منظم از دیوار سبز بسیار حائز اهمیت است. برنامه نگهداری باید شامل بازرسی منظم، هرس، کوددهی، مدیریت آفات و تنظیم آبیاری باشد.

مزایای دیوار سبز

دیوارهای سبز مزایای متعددی دارند اما این مزایا بسته به عواملی مانند طراحی، انتخاب گیاه، نگهداری و مکان متفاوت هستند. برخی از این مزایا عبارتند از:

۱. جذابیت زیبایی شناختی: دیوارهای سبز جذابیت بصری ساختمان‌ها و فضاهای شهری را افزایش می‌دهند. آن‌ها را می‌توان با انواع گونه‌های گیاهی و رنگی طراحی کرد و یک محیط طبیعی، باطراوت و آرام بخش ایجاد کرد.

۲. بهبود کیفیت هوا: دیوارهای سبز به عنوان فیلترهای طبیعی هوا عمل کرده و از طریق فتوسنتز اکسیژن آزاد می‌کنند. آن‌ها به حذف آلاینده‌های هوا مانند دی اکسید کربن، ترکیبات آلی فرار و ذرات معلق کمک کرده و کیفیت هوای اطراف را بهبود می‌بخشند.

۳. تنظیم حرارتی: دیوارهای سبز می‌توانند به عنوان عایق عمل کنند و به تنظیم دما کمک کنند. این دیوارها ساختمان‌ها را در تابستان خنک‌تر و در زمستان گرم‌تر نگه داشته و با کاهش انتقال حرارت بین ساختمان و محیط خارجی موجب کاهش اتلاف گرما و صرفه‌جویی در انرژی می‌شوند.

۴. کاهش صدا: دیوارهای سبز به عنوان مانع صوتی طبیعی عمل می‌کنند و می‌توانند به کاهش آلودگی صوتی در مناطق شهری کمک کنند.

۵. حمایت از تنوع زیستی: دیوارهای سبز می‌توانند با ایجاد زیستگاه برای گونه‌های مختلف گیاهی، حشرات و پرندگان به تنوع زیستی شهری کمک کنند و موجب حفظ تعادل اکولوژیکی ‌شوند.

۶. کاهش استرس و بهبود رفاه: تعامل با طبیعت اثرات مثبتی بر رفاه انسان دارد. بنابراین دیوارهای سبز می‌توانند این تعامل را تقویت کرده و به کاهش استرس، بهبود خلق و خو، بهبود تمرکز و سلامت کلی روان کمک کنند.

۷. بهینه‌سازی فضا: دیوارهای سبز امکان ترکیب پوشش گیاهی در مناطقی که فضای افقی محدود است را فراهم می‌کنند و موجب جذابیت و زیبایی فضا می‌شوند.

۸. توسعه پایدار شهری: دیوارهای سبز با کاهش اثر جزیره گرمایی شهری، کاهش مصرف انرژی، بهبود کیفیت هوا، افزایش سلامت و رفاه کلی جمعیت شهری به توسعه پایدار کمک می‌کنند.

این مزایا نشان‌دهنده اهمیت و تاثیرگذاری دیوارهای سبز در بهبود محیط زیست و کیفیت زندگی انسان‌ها می‌باشد.

انواع دیوار سبز

دو نوع اصلی دیوار سبز بر اساس نوع اتصال وجود دارد:

۱. دیوار سبز مستقیم: این نوع دیوار سبز مستقیم و بی واسطه به دیوار متصل شده و گیاهان از جمله گیاهان رونده روی آن رشد می‌کنند. هزینه نگهداری از دیوار سبز مستقیم بالا می‌باشد.

۲. دیوار سبز غیر مستقیم: در دیوار سبز غیر مستقیم، گیاهان روی یک سازه نگهدارنده متصل به دیوار قرار می‌گیرند. دیوار سبز مدولار، کابلی، شبکه‌ای، نمد پلیمری و هیدروپونیک از این نوع دیوار سبز هستند. یکی از مزایای دیوار سبز غیرمستقیم امکان کنترل رشد گیاهان است.

بر اساس سیستم اجرا نیز دیوار سبز انواع مختلفی دارد:

۱. دیوار سبز مدولار: در این نوع از دیوار سبز از داربست‌های فلزی سبک که معمولا از جنس استیل گالوانیزه‌اند، استفاده می‌شود. دیوار سبز مدولار دارای پوشش‌دهی و انعطاف‌پذیری بالایی است و می‌توان در طرح‌های مختلفی آن را اجرا کرد.

۲. دیوار سبز کابلی: دیوار سبز کابلی دارای توپ‌هایی از جنس فولاد ضد زنگ می‌باشد و برای گیاهانی که پر شاخ و برگ‌اند و رشد بالایی دارند، استفاده می‌شود. این نوع از دیوار سبز می‌تواند در قسمت‌هایی از ساختمان‌های اداری، پارکینگ‌ها، فضاهای مسکونی و عمومی به کار برده شود.

۳. دیوار سبز شبکه‌ای: دیوار سبز شبکه‌ای دارای ساختارهای سبک و توری مانند است و برای گیاهانی که رشد آهسته‌ای دارند استفاده می‌شود. این نوع از دیوار سبز نسبت به دیوار سبز کابلی انعطاف‌پذیری بیشتری دارد و می‌تواند در طرح‌های متنوع‌تری اجرا شود.

۴. دیوار نمد پلیمری: در این نوع از دیوار سبز یک پارچه نمد پلیمری با زهکشی مناسب روی یک سطح عمودی قرار گرفته و گیاهان زنده در آن کاشته می‌شوند. دیوار سبز پلیمری جدید‌ترین نوع دیوار سبز است و دارای مزایایی از جمله ساختار سبک، تهویه مطلوب ریشه گیاهان، سیستم زهکشی قوی، تنوع بیشتر گیاهی و تغییر و تعویض آسان گیاهان می‌باشد.

۵. دیوار سبز هیدروپونیک: در دیوار سبز هیدروپونیک کاشت گیاهان بر پایه‌ی آب انجام می‌شود. در واقع در این نوع از دیوار سبز خاکی وجود ندارد و تمام مواد مغذی گیاهان توسط آب تامین می‌شود. دیوارهای سبز هیدروپونیک دارای تجهیزاتی هستند که به طور هوشمند توسط آن‌ها مواد غذایی مورد نیاز به گیاهان تزریق می‌شود.

۶. ماس وال: ماس وال (دیوار خزه ای) نوع دیگری از دیوار سبز با متریال طبیعی می‌باشد که در آن از انواع مختلفی از گیاهان و خزه‌های تثبیت شده استفاده می‌شود. این نوع از دیوار سبز به زیرسازی نیاز نداشته و فرآیند اجرای آن نیز زمان‌بر نیست.

کاربرد دیوار سبز

1. محیط‌های شهری: دیوارهای سبز اغلب در مناطق شهری برای مبارزه با کمبود فضای سبز و بهبود زیبایی شناختی ساختمان‌ها استفاده می‌شود. آن‌ها را می‌توان در نمای بیرونی ساختمان‌های تجاری، مجتمع‌های مسکونی و فضاهای عمومی نصب کرد.

2. فضاهای داخلی: استفاده از دیوارهای سبز در داخل خانه، دفاتر، مراکز خرید، هتل‌ها، فرودگاه‌ها و سایر ساختمان‌های عمومی می‌تواند موجب افزایش کیفیت هوا، ایجاد فضای آرام و بهبود رفاه کلی شود.

3. محیط‌های درمانی: دیوارهای سبز می‌توانند در مراکز بهداشتی مانند بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها به دلیل اثرات آرامش‌بخش و کاهش استرس بر روی بیماران و پرسنل استفاده شوند.

4. برندسازی و بازاریابی: دیوارهای سبز را می‌توان به عنوان ابزار برندسازی برای کسب و کارها استفاده کرد. شرکت‌ها می‌توانند آرم‌ها، شعارها یا طرح‌های متمایز خود را به منظور تقویت هویت برند خود در دیوار سبز قرار دهند.

5. تولید غذا: در برخی موارد دیوارهای سبز را می‌توان برای رشد گیاهان خوراکی مانند سبزیجات و میوه‌ها در رستوران‌ها، مدارس و ساختمان‌های مسکونی به منظور ترویج کشاورزی عمودی یا کشاورزی شهری طراحی کرد.

6. احیای اکولوژیک: دیوارهای سبز را می‌توان در پروژه‌های احیای اکولوژیکی برای بازیابی و احیای مناطق تخریب شده به کار گرفت. دیوارهای سبز می‌توانند به تثبیت خاک، جلوگیری از فرسایش و حمایت از استقرار گونه‌های گیاهی بومی کمک کنند.

مراحل اجرای دیوار سبز

فرآیند اجرا دارای مراحل مختلفی است ولی ممکن است بسته به سیستم دیوار سبز، شرایط موقعیت مورد نظر و نیازهای پروژه متفاوت باشد. این مراحل شامل موارد زیر است:

1. برنامه‌ریزی و طراحی: برای شروع باید اهداف دیوار سبز را با در نظر گرفتن عواملی مانند جذابیت زیبایی شناختی، مزایای محیطی و الزامات عملکردی تعیین کرد. همچنین شرایطی مانند فضای موجود، قرار گرفتن در معرض نور، دما و دسترسی به منابع آب نیز باید ارزیابی شود. سپس باید برای طراحی و چیدمان مناسب دیوار سبز با افراد حرفه‌ای در این زمینه مشورت کرد.

2. ملاحظات ساختاری: یکپارچگی ساختاری دیوار و سازه نگهدارنده باید ارزیابی شود یا مطمئن شویم می‌تواند وزن دیوار سبز، گیاهان و سیستم آبیاری را تحمل کند. در صورت لزوم برای تقویت دیوار یا اجرای تکیه‌گاه‌های اضافی می‌توان با مهندس سازه مشورت کرد.

3. انتخاب مواد و گونه‌های گیاهی: در این مرحله باید مصالح مناسب برای سیستم دیوار سبز از جمله قاب، غشای ضدآب، محیط رشد، محفظه‌های گیاهی، سیستم آبیاری و اجزای زهکشی را انتخاب کرد. همچنین گونه‌های گیاهی را باید با توجه به عواملی مانند نور در دسترس، دما، رطوبت و نیازهای نگهداری انتخاب کرد تا برای شرایط محیطی موردنظر مناسب باشد. عواملی مانند سرعت رشد گیاه، رنگ شاخ و برگ، بافت و تنوع فصلی را نیز برای دستیابی به اثر زیبایی شناختی مورد نظر باید در نظر گرفت.

4. نصب و راه‌اندازی: قاب یا سازه را باید مطابق نقشه طراحی نصب کرده و از محکم شدن آن به دیوار یا سازه نگهدارنده اطمینان حاصل کرد. پس از آن باید محفظه‌های گیاه را با فاصله‌های مناسب روی چارچوب چسبانده، سیستم آبیاری شامل خطوط آبرسانی، قطره چکان یا اجزای مه‌پاش را نصب و از توزیع و زهکشی مناسب آب اطمینان حاصل کرد.

5. محیط کاشت و رشد: در این مرحله باید محفظه‌های گیاه را با محیط رشد انتخابی پر کرده و از زهکشی مناسب برای رشد گیاه اطمینان حاصل کرد. سپس باید گونه‌های گیاهی منتخب را با رعایت فاصله مناسب در محفظه‌های گیاه مربوطه کاشت.

6. آبیاری و نگهداری: قدم بعدی راه‌اندازی سیستم آبیاری و اطمینان از دریافت کافی آب و مواد مغذی توسط گیاهان است. برای آبیاری موثر می‌توان از تایمرهای خودکار یا سیستم‌های نظارتی استفاده کرد. همچنین باید برنامه‌ای برای بررسی آفات و بیماری گیاه، آبیاری، کوددهی، هرس، تمیز کردن سطوح دیوار سبز، نظارت و تنظیم سیستم آبیاری بر اساس شرایط آب و هوایی متغیر منطقه طراحی کرد.

7. نظارت و ارزیابی: در این مرحله لازم است عملکرد دیوار سبز، رشد گیاه، سلامت و تاثیر زیبایی شناختی کلی نظارت شده و ارزیابی کلی بر اساس اهداف تعیین شده در مرحله برنامه‌ریزی انجام شود. در صورت نیاز می‌توان اصلاحات لازم را انجام داد.

گیاهان مناسب دیوار سبز

انتخاب گیاهان به عواملی مانند در دسترس بودن نور، دما، رطوبت، آب و هوای منطقه و نیازهای نگهداری بستگی دارد. گیاهان مورد استفاده در دیوارهای سبز می‌توانند ترکیبی از گونه های مختلف باشند. برخی از این گیاهان عبارتند از:

1. سرخس‌ها: سرخس‌ها به دلیل داشتن شاخ و برگ‌های پر و سرسبز از انتخاب‌های محبوب برای دیوارهای سبز هستند. آن‌ها در مناطق سایه‌دار یا نیمه سایه رشد می‌کنند و سطوح رطوبت بالا را ترجیح می‌دهند.

2. پیچک: پیچک گیاهی همه کاره و سریع رشد است که می‌تواند خود را با شرایط نوری مختلف وفق دهد و یک اثر متراکم و آبشاری در اشکال و رنگ‌های مختلف بر روی دیوار سبز ایجاد کنند.

3. ساکولنت‌ها: ساکولنت‌ها گیاهان مقاوم به خشکی هستند که آب را در برگ و ساقه خود ذخیره می‌کنند و برای دیوارهای سبزی که در محیط‌های خشک و آفتابی هستند، مناسب‌اند.

4. گیاهان چندساله علفی: بسیاری از گیاهان چندساله علفی با عادات رشد فشرده و گل‌های جذاب می‌توانند برای دیوارهای سبز مناسب باشند.

5. چمن‌های زینتی: چمن‌های زینتی به دیوارهای سبز بافت و حرکت می‌بخشند و اغلب از آن‌ها برای ایجاد ظاهری نرم و طبیعی استفاده می‌شود.

6. خزه‌ها: خزه‌ها گیاهان کم نگهداری هستند که می‌توانند در محیط‌های سایه‌دار و مرطوب رشد کنند. آن‌ها انتخاب‌های عالی برای ایجاد ظاهری شاداب و طبیعی بر روی دیوارهای سبز هستند.

به طور کلی پتوس، آگلونما، پاپیتال، یاسمن، مریم گلی، یاس رونده، اسپاتی فیلوم، هوستا، سرخس برگ شمشیری، سرخس اسپارگاس، شمعدانی، کریپتانتوس، پپرومیا و ... از جمله گیاهان مناسب برای دیوار سبز می‌باشند.